Гісторыя

Саюз палякаў на Беларусі быў заснаваны 16 чэрвеня 1990 года на I ўстаноўчым з’ездзе, падчас якога ўсе польскія арганізацыі краю аб’ядналіся ў Саюз палякаў на Беларусі. 25 лютага 1991 года Грамадскае аб’яднанне “Саюз палякаў на Беларусі” было афіцыйна зарэгістравана ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь, і менавіта гэтая дата лічыцца датай стварэння Саюза палякаў на Беларусі.

Вышэйшым органам Саюза палякаў на Беларусі з’яўляецца з’езд, які праходзіцьу адпаведнасці з прынятым Статутам кожныя 4 гады. З’езд прымае праграму дзеянняў СПБ, вызначае асноўныя напрамкі дзейнасці, выбірае старшыню, членаў Галоўнага Савета, Галоўнага Праўлення і кантрольна-рэвізійнай камісіі.

Дзеючым старшынёй з’яўляецца Мечаслаў Лысы, абраны на VIII з’ездзе СПБ у 2013 г. Старшынёй Галоўнага Савета Саюза палякаў быў абраны Юрый Журавовіч.

Значныя даты ў гісторыі Саюза Палякаў на Беларусі (1988 – 1998)

Май 1988 год. У школе ў Сонічах (гродзенскі раён), дырэктарам якой быў намеснік старшыні СПБ па пытаннях адукацыі і старшыня СПБ (2005-2010) Іосіф Лучнік, з новага навучальнага года ўведзена выкладанне польскай мовы факультатыўна, а з трэцяга класа і вышэй у якасці прадмета.

Май 1988 год. На сустрэчы бацькоў з настаўнікамі ў школе, у Ласосна (гродзенскі раён), у якім таксама прынялі ўдзел прадстаўнікі  Аддзелаў Адукацыі, у рэзалюцыі сходу быў унесены пункт аб увядзенні ў гэтай школе польскай мовы як прадмета з трэцяга класа.

19 ліпеня 1988. У зале Гродзенскага універсітэта сабраліся каля 30 чалавек, якім не былі абыякавымі мова і польская культура. У выніку сумеснага рашэння было вырашана прызначыць на 10 жніўня ўстаноўчы сход першай абласной польскай арганізацыі ў Беларусі.

10 жніўня 1988 у запоўненай да адмовы актавай зале Гродзенскага універсітэта ім. Я. Купалы была створана Польская Культурна-Асветніцкая Асацыяцыя ім. А. Міцкевіча. У савет Асацыяцыі ўвайшлі: Іосіф Лучнік, Францішак Вітовіч, Станіслаў Сінкевіч, Януш Паруліс, Іаана Немчыноўска, Іаланта Барэвіч, Славамір Струміла, Яўген Шушкевіч, Рычард Клечкоўскі, Аляксандр Сяменаў, Ян Куніцкі, Ірына Валусь, Галіна Рудніцкая, Тэрэза Садоўская, Янка Венцлавовіч, Леанарда Чыгер, Ян Рытвінскi, Арцём Паценка, Аляксандр Калышка, Ежы Гарбачэўскі. Старшыней ПКАА ім. А. Міцкевіча быў  выбраны Тадэвуш Гавін.

Верасень 1988.У 20 школах раёна гродзенскай вобласці выкладаецца польская мова.

9 кастрычніка 1988. У зале гарнізоннага Дому Афіцэра У зале Гарнізоннага Дому Афіцэра ў Гродна ў Гродна ўпершыню з часу заканчэння вайны сабраліся ветэраны Войска Польскага з усёй Гродзеншчыны. Тагачасны Генеральны Консул рэспублікі польшча ў Мінску Рыгор Абедзінскі ўручыў ветэранам медалі „Браты па зброі”.

16 мая 1989 года урачыстае адкрыццё Музея Зоф’і Налкоўскай ў Гродзенскім універсітэце, а таксама адкрыццё мемарыяльнай дошкі на доме у якім жыла пісьменніца па вул. Акадэмічнай ў г. Гродна,

2 ліпеня 1989 года цырымонія адкрыцця помніка Адама Міцкевіча ў Лідзе. Упершыню з 17 верасня 1939 года у цырымоніі адкрыцця і асвячэння помніка мог афіцыйна ўдзельнічаць святар.

4 ліпеня 1989 года першы летні выезд дзяцей у Польшчу.

3 верасня 1989 года ўпершыню за часы існавання савецкай улады ў Заходняй Беларусі быў арганізаваны вечар, прысвечаны 50-годдзю пачатку Другой сусветнай вайны, таксама ў першы раз былі запрошаны на цырымонію Удзельнікі Верасьнёўскай кампаніі 1939 году. Консул Х. Каліноўскі ўручыў медалі „За ўдзел у абарончай вайне 1939 года”

1 кастрычніка 1989 года перанеслі астанкі польскіх жаўнераў у вёску Калеты непадалек г.п Сапоцкін, ва ўрачыстасцях прынялі ўдзел больш за паўтары тысячы чалавек, а таксама Генеральны Консул Рэспублікі Польшча ў Мінску Мечаслаў Абедзінскі.

2 кастрычніка 1989 года першы выезд моладзі у вышэйшыя установы адукацыі ў Польшчу.

15 лютага 1989 года ўрачыстае адкрыццё Кафедры Польскай Філалогіі ва Універсітэце ім. Я. Купалы ў Гродне.

31 студзеня 1990г. на гродзенскім мясцовым тэлебачанні ўпершыню эфір ішоў на польскай мове.

12 мая 1990г. адбылася каардынацыйная сустрэча кіраўнікоў усіх аб’яднанняў Палякаў на Беларусі, прыняў у ім удзел тагачасны ксёндз пралат Казімір Свёнтэк. У ходзе сустрэчы ўсе аднагалосна вырашылі аб’яднацца у адзіны Саюз Палякаў на Беларусі.

16 чэрвеня 1990г. адбыўся І З’езд, падчас якога ўсе польскія арганізацыі аб’ядналіся ў Саюз Палякаў на Беларусі. Старшынёй быў абраны Тадэвуш Гавін. Намеснікам старшыні СПБ быў пралат Казімір Свёнтэк. У склад Галоўнага Савета СПБ увайшлі: Станіслаў Буйніцкі, Юрый Вашкевіч, Рамуальд ВільчэўскіВальдэмар Грунскі, Віктар Дмухоўскі, Міхаіл Дабрынін, Рычард Клечкоўскі, Аліна Кізюкевіч, Рычард Кацынэль, Іосіф Лучнік, Тадэвуш Малевіч, Аляксандр Паўлоўскі, Антон Пацэнка, кс. Казімір Свёнтэк, Тэрэза Селівончык, Станіслаў Сінкевіч, Яўген Скрабоцкі, Барбара Фустачэнка, Казімір Ходар.

30 верасня 1990г. упершыню з 1939 года адбыўся мітынг Палякаў, падчас якога патрабавалі роўных правоў ва ўсіх сферах грамадскага жыцця.

3 лістапада 1990г. адбылася раённая канферэнцыя ў Воранава, прызначэнне якой з’яўлялася аднаўленне раённага аддзела Саюза Палякаў.

16 снежня 1990г. Канферэнцыя заснавання аддзела Саюза Палякаў у мастоўскім раёне, старшынёй была абрана Яніна Анчукайтэйнэ.

22 лютага 1991 года Рэгістрацыя СПБ у Міністэрстве Юстыцыі РБ.

6 – 7 красавіка 1991 года паўстанне аддзелаў СПБ у Смаргоні і Астраўцы.

4 ліпеня 1991 года заснаванне аддзела Саюза Палякаў у Зэльве.

22 верасня 1991 года адкрыццё помніка ў гонар генерала Юзэфа Альшына-Вільчынскага, яго ад’ютанту і 31 салдатам, якія загінулі, абараняючы Радзіму.

9 – 10 лістапада 1991 года ўпершыню ў Баранавічах быў арганізаваны фестываль польскай песні для дзяцей і моладзі, у якім прынялі ўдзел больш за 10 каманд.

15 лютага 1992г. сустрэча старшыні Вярхоўнага Савета РБ Станіслава Шушкевіча з дэлегацыяй СПБ, у ходзе якой абмяркоўваецца пытанне аб  польскамоўнай адукацыі ў Беларусі.

21 лютага 1992г. адбылося пасяджэнне Мясцовага Савета ў г.п. Сапоцкін, на якім вуліцу Леніна перайменавалі ў вуліцу Яна Паўла II, Лістапада – на Юзэфа Альшына-Вільчынскага і вярнуліся да былой назвы вуліцы Тэалінскай.

14 сакавіка 1992г. у першы раз убачыў святло „Часопіс Польскі”.

3 мая 1992 года ўрачыстае асвячэнне тэрыторыі пад будаўніцтва Польскага Дома ў Лідзе.

23 мая 1992 года ўпершыню з 1939 года. адбыўся Фестываль Польскай Песні, у якім прынялі ўдзел каля 30 каманд з Гродзеншчыны, Міншчыны і Палесся.

1 жніўня 1992 года будаўнічая фірма„Аркадзія” выйшла на будаўнічую пляцоўку Польскага Дома ў Гродна.

19-24 жніўня 1992г. дэлегацыя СПБ прыняла першы раз удзел у З’ездзе Палякаў і Палоніі Свету ў Кракаве.

20 верасня 1992г. Канферэнцыя заснавання аддзела СПБ у Віцебску, старшынёй аддзела была абрана Аліса Галустова.

26 верасня 1992г. у Баранавічах адбылося асвячэнне падмурка Польскага Клуба, у цырымоніі прынялі ўдзел прэзідэнт Асацыяцыі „Wspólnota Polska” прафесар Андрэй Стэльмахоўскі, Пасол ПОЛЬШЧЫ ў Мінску Лізавета Смулкова і дырэктар Асацыяцыі „Wspólnota Polska” Аліса Вальчык.

18 лістапада 1992г. прэм’ер Польшчы Ганна Сухоцкая наведвае Саюз Палякаў.

10 ліпеня 1993 года Галоўны Савет СПБ ўласнай пастановай вырашыў зарэгістраваць Дом Польскі ў Магілёве.

10 ліпеня 1993 года Пастановай ГС СПБ быў зарэгістраваны Камітэт  Абароны Правоў Палякаў.

17 кастрычніка 1993 года ГА СПБ ўласнай пастановай вырашыў зарэгістраваць Гарадскі Аддзел СПБ у г.Маладзечна.

9 студзеня 1994 года Галоўны Савет СПБ прыняў рашэнне аб рэгістрацыі Таварыства Салдатаў Арміі Краёвай у СПБ.

4 сакавіка 1994 года ГА СПБ прыняло рашэнне уступіць да ліку заснавальнікаў Асацыяцыі „Прымірэнне і спакой”. Мэтай было, у прыватнасці, ушанаваць памяць загінуўшых польскіх жаўнераў на тэрыторыі Гродзеншчыны і прывядзенне ў парадак месцаў іх вечнага спакою.

13 мая 1994года адбылася сустрэча ГС СПБ з тагачасным міністрам адукацыі РБ Віктарам Гайсёнкам, у ходзе якой міністр падтрымаў прапанову стварыць камісію адраджэння польскамоўнай адукацыі ў Беларусі, а таксама адзначыў, што яму як міністру адукацыі, сорамна, што першая Польская Школа ў Беларусі будзе будавацца за кошт Асацыяцыі „ Польская супольнасць”.

10 красавіка 1994 года сустрэча Старшыні Вярхоўнага Савета РБ Станіслава Шушкевіча з членамі СПБ.

16 красавіка 1994 у СПБ было зарэгістравана Моладзевае Таварыства.

16 красавіка 1994 адбылася сустрэча ГС СПБ з народным дэпутатам РБ Зянонам Пазняком і кіраўніцтвам БНФ.

17 красавіка 1994 сустрэча Аляксандра Лукашэнкі са старшыней і актывістамі СПБ у штаб-кватэры арганізацыі ў Гродна.

Кастрычнік 1994 стварэнне Асацыяцыі Палякаў – Ахвяр Палітычных Рэпрэсій.

23 кастрычніка 1994 ГС СПБ  аб’явіў аб стварэнні Гандлёва-Прамысловай Палаты ў СПБ.

2 лістапада 1994 жалобная цырымонія, прысвечаная паўторнаму пахаванню астанкаў герояў-абаронцаў Гродна ў 1939г.

Студзень 1995 года стварэнне Камітэта Памяці Э. Ажэшкі.

12 мая 1995 года. адкрыццё Польскага Дома ў Кемелішках.

Кастрычнік 1995 года. адбылася першая канферэнцыя, прысвечаная творчасці Э. Ажэшкі.

24 верасня 1995 года закладка і асвячэнне краевугольнага камня пад будаўніцтва Польскай Школы ў Гродна.

Чэрвень 1996 года калектывы і хоры СПБ прымаюць удзел у I Рэспубліканскім Фестывалі Нацыянальных Культур.

13 лютага 1996 года ГА СПБ вырашыла зарэгістраваць у СПБ Камітэт памяці ім. Э. Ажэшка. Старшыней абралі Марыю Эйсмант.

18 сакавіка 1996 года ГА СПБ большасцю галасоў зацвердзіла у якасці дырэктара Польскай Школы ў Гродне Рэгіну Гулецкую.

13 ліпеня 1996 года ГА СПБ зацвердзіла на пасаду дырэктара „Дома Польскага” ў Магілёве Георгія Журавовіча.

5 верасня 1996 года на пасяджэнні ГА СПБ было прынята рашэнне аб стварэнні Школы СПБ у Гродне.

21 верасня 1996 года ўрачыста адкрылася першая Польская Школа у Беларусі.

11 красавіка 1997 года на пасяджэнні ГА СПБ было прынята рашэнне аб неабходнасці звароту ў органы дзяржаўнай улады РБ ў пытанні надання статусу салдата Другой сусветнай вайны, салдатам, Арміі Краевай у Беларусі.

7 верасня 1997 года створаны Саюз Польскіх Харцэраў  у Беларусі, старшынёй якога быў абраны В. Кеўляк.

14 чэрвеня 1998 года ўрачыста адкрылі Дом Польскі ў Нясвіжы, дар Асацыяцыі Польскіх Ветэранаў у Вялікабрытаніі.