M. Łysy, prezes organizacji pozarządowej „ZPB”

Gratuluję i składam serdeczne życzenia Wszystkim członkom Społecznego Stowarzyszenia „Związek Polaków na Białorusi” z okazji 30-lecia organizacji. 25 lutego 1991 roku nasza organizacja została zarejestrowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Dokładnie ta data uważana jest za oficjalną datę powstania Związku Polaków na Białorusi.

Jakie wydarzenia to poprzedziły? Oto kilka najważniejszych z okoliczności i dat na drodze tworzenia się Związku.

Maj 1988. W szkole w Soniczach  (obwód grodzieński), której dyrektorem był zastępca przewodniczącego ZPB ds. edukacji i przewodniczący ZPB (2005-2010) Józef Łucznik, podjęto decyzję o wprowadzeniu od nowego roku szkolnego nauczanie języka polskiego w klasach I-III fakultatywnie, a od trzeciej klasy wzwyż jako przedmiotu obowiązkowego .

Maj 1988. Na spotkaniu rodziców z nauczycielami w szkole w Losośnie (powiat grodzieński), w którym uczestniczyli również przedstawiciele Okręgowego Komitetu Partii i Wydziału Oświaty, podjęto uchwałę w sprawie wprowadzenia w tej szkole od klasy trzeciej przedmiotu język polski.

19 lipca 1988. W auli Uniwersytetu Grodzieńskiego zgromadziło się około 30 osób, którym nieobojętne były język i kultura polska. W wyniku wspólnej decyzji zdecydowano o zwołaniu na 10 sierpnia zgromadzenia inauguracyjnego pierwszej regionalnej organizacji polskiej na Białorusi.

10 sierpnia 1988. W wypełnionej po brzegi auli Uniwersytetu Grodzieńskiego im. J. Kupały zostało powołane Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. A Mickiewicza. W skład Rady Stowarzyszenia weszli: Józef Łucznik, Franciszek Witowicz, Stanisław Sinkiewicz, Janusz Parulis, Joanna Niemczynowska, Jolanta Barewicz, Sławomir Strumila, Eugieniusz Szuszkiewicz, Ryszard Kleczkowski, Aleksander Siemion, Iwan Kunicki, Irina Waluś, Galina Rudnicka, Teresa Sadowska, Janina Wiencławowicz, Jan Rytwiński, Artem Potenko, Aleksander Kołyszki, Jerzy Gorbaczewski. Przewodniczącym PSKO im. A. Mickiewicza wybrano Tadeusza Gawina.

Wrzesień 1988. Języka polskiego uczy się w 20 szkołach obwodu grodzieńskiego.

9 października 1988 r. Po raz pierwszy od zakończenia wojny w sali Domu Oficerskiego Garnizonu w Grodnie zgromadzili się po raz pierwszy od zakończenia wojny kombatanci Wojska Polskiego z całego obwodu grodzieńskiego. Ówczesny Konsul Generalny RP w Mińsku Grzegorz Obiedziński wręczył weteranom medale Braterstwa Broni.

16 maja 1989. Uroczyste otwarcie Muzeum Zofii Nałkowskiej na Uniwersytecie Grodzieńskim, a także odsłonięcie tablicy pamiątkowej na domu, w którym pisarka mieszkała, przy ulicy Akademickiej w Grodnie.

2 lipca 1989. Uroczystość odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Lidzie. Po raz pierwszy od 17 września 1939 r. w uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika mógł oficjalnie uczestniczyć ksiądz.

4 lipca 1989. Pierwszy wakacyjny wyjazd dzieci do Polski.

3 września 1989. Po raz pierwszy w okresie istnienia władzy radzieckiej na Zachodniej Białorusi zorganizowano wieczór poświęcony 50. rocznicy wybuchu II wojny światowej, na który po raz pierwszy zaproszono uczestników kampanii wrześniowej 1939 roku. Konsul H. Kalinowski wręczył medale „Za udział w wojnie obronnej 1939 r.”.

1 października 1989 r. Szczątki polskich żołnierzy przewieziono do wsi Kaleta pod Sopoćkinem, w uroczystościach wzięło udział ponad półtora tysiąca osób, a także Konsul Generalny RP w Mińsk Mieczysław Obiedziński.

2 października 1989 pierwszy wyjazd młodzieży na uczelnie wyższe w Polsce.

15 listopada 1989 r. Uroczyste otwarcie Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie. J. Kupały w Grodnie.

31 stycznia 1990 po raz pierwszy w lokalnej telewizji Grodno audycje nadawane w języku polskim.

12 maja 1990 Odbyło się spotkanie koordynacyjne liderów wszystkich stowarzyszeń Polaków na Białorusi, w którym wziął udział ówczesny ks. Prałat Kazimierz Świątek. Podczas spotkania zebrani, jednogłośnie, postanowili zjednoczyć się w jeden Związek Polaków na Białorusi.

16 czerwca 1990 Odbył się pierwszy Zjazd, podczas którego wszystkie polskie organizacje zjednoczyły się w Związku Polaków na Białorusi. Prezesem został wybrany Tadeusz Gawin. Wiceprezesem ZPB został prałat Kazimierz Świątek. W skład Rady Głównej ZPB wchodzili: Stanisław Bujnicki, Jerzy Waszkiewicz, Romuald Wilczewski Waldemar Groński, Wiktor Dmuchowski , Michał Dobrynin, Ryszard Kleczkowski, Alina Kiziukiewicz, Ryszard Kacynel, Józef Łucznik, Tadeusz Malewicz, Aleksander Pawłowski, Antoni Pacenko, Kazimierz Świątek, Teresa Saliwończyk, Stanislav Sinkewicz, Eugeniusz Skrabocki, Barbara Fustaczenko, Kazimierz Chodar.

30 września 1990 Po raz pierwszy od 1939 roku odbyło się spotkanie Polaków, podczas którego domagali się oni równych praw we wszystkich sferach życia publicznego.

Od 1 września 1990 roku w szkole średniej w Rubieżewiczach (powiat stołpcowski, dyrektor Mieczysław Łysy) wprowadzono nauczanie języka polskiego jako drugiego języka obcego.

3 listopada 1990 w Woronowie odbyła się konferencja okręgowa, której celem było przywrócenie oddziału powiatowego Związku Polaków.

16 grudnia 1990 Konferencja założycielska oddziału Związku Polaków w obwodzie mostowskim, na przewodniczącą wybrano Janinę Anczukajtiene.